Antibiotic stewardship is de continue aanpak van een zorginstelling om antibiotica zo verantwoord mogelijk te gebruiken. Dit om het welzijn van de patiënt te bevorderen, ervoor te zorgen dat de behandeling kosteneffectief is en om resistentievorming te beperken. Het UMC Utrecht is gestart met een aantal projecten in het kader van antibiotic stewardship.

Alle ziekenhuizen in Nederland worden sinds 1 januari 2014 geacht een antibioticateam, een zogenaamd A-team, in te stellen dat bekijkt of de antibiotica die voorgeschreven worden, ook echt nodig zijn en veilig gebruikt kunnen worden door de patiënt. Het A-team van het UMC Utrecht bestaat uit een kernteam van een ziekenhuisapotheker, een arts-microbioloog, twee internist-infectiologen en een kinderarts-infectioloog.

Jan Jelrik Oosterheert, internist-infectioloog

Jan Jelrik Oosterheert, internist-infectioloog en lid van het A-team: “In het kader van antibiotic stewardship zijn we gestart met drie projecten op de afdeling Interne Geneeskunde. Dat zijn de projecten ‘Van intraveneus naar oraal gebruik’, ‘Reductie van carbapenemgebruik’ – dit is een soort ‘laatste redmiddel’ antibioticum – en ‘Juist afnemen van bloedkweken’. We laten ons gezicht zien op de afdeling en gaan in gesprek met verpleegkundigen en met artsen die antibiotica voorschrijven. Ondanks dat iedereen wel weet dat je verantwoord om moet gaan met antibiotica, krijgen patiënten bijvoorbeeld nog vaak onnodig lang antibiotica via het infuus. Hoe komt het nou dat er niet aan gedacht wordt om op tabletvorm, met alle voordelen van dien, over te gaan?

Moeten we nog wat aan educatie doen? Dit soort projecten vormt een hele mooie tool om bewustwording te creëren, kennis te delen en zelf aan de slag te gaan.”

Enthousiaste ambassadeurs

Het A-team kan niet zonder enthousiaste ambassadeurs onder verpleegkundigen en aios.

Serena Slavenburg, aios microbiologie

Aan Serena Slavenburg, aios microbiologie, hebben ze een goeie. “Ik heb me aangemeld als ambassadeur omdat ik het een heel belangrijk onderwerp vind”, vertelt ze. “Er wordt heel gemakkelijk gestart met antibiotica en te weinig proactief gekeken of het nog wel nodig is. Specialisten en aois zouden sneller op basis van klinische verbetering van de patiënt en op geleide van een kweekuitslag kunnen switchen naar een smaller en/of oraal antibioticum. Zo kun je eerder gericht een bepaald micro-organisme behandelen in plaats van dat je een breed antibioticum blijft gebruiken. Het sneller switchen naar een oraal antibioticum is ook veel minder belastend voor de patiënt.”

Educatie verzorgen

Mensen bewust maken van antibioticagebruik gebeurt door hun kennis omtrent antibiotica te vergroten. Jan Jelrik: “Er is een standaard powerpointpresentatie gemaakt die eens in de zoveel tijd tijdens klinische lessen met verpleegkundigen en overdrachtsmomenten van de aios de revue passeert. Daarin wordt een aantal topics behandeld, bijvoorbeeld: hoe neem je een bloedkweek af? Wanneer switch je naar orale therapie? Die lessen worden eens in de zoveel tijd herhaald.”
Serena: “We proberen om de maand een pitchpresentatie te houden bij Interne Geneeskunde over het waarom, onze doelen en hoe we het project gaan uitvoeren.”

Druk leven

“Het leven van een aios is al best druk, dus het is als projectteam soms lastig om te bepalen wanneer je even langs kunt komen op een afdeling”, zegt Serena. “De aios en verpleegkundigen krijgen al veel over zich heen gestort”, beaamt Jan Jelrik. “We proberen dan ook nadrukkelijk enthousiaste ambassadeurs te werven. Twee verpleegkundigen hebben bijvoorbeeld ‘de maand van de antibiotica’ georganiseerd waarbij elke dag iets leuks werd verteld over het onderwerp. Voor ons als A-team is het ook leuk dat er dit soort initiatieven worden opgestart. Zo gaat het balletje vanzelf rollen.”

Stug volhouden

De focus ligt vooralsnog op Interne Geneeskunde. De uitdaging is om de projecten ook uit te voeren op andere afdelingen. “We kennen de afdeling Interne Geneeskunde natuurlijk goed, en daar leeft het onderwerp antibiotic stewardship wel”, zegt Serena. “Antibiotic stewardship is ook onderdeel van de opleiding. Hoe we de projecten straks gaan aanpakken op afdelingen die wij niet kennen, daar moeten we nog vorm aan geven. We willen zeker niet overkomen als een soort betweters; het gaat om het creëren van bewustwording.”
Jan Jelrik voegt toe: “Het voordeel van werken op een afdeling als Interne Geneeskunde is dat we wel betrokken zijn bij veel andere afdelingen. Het is een vak dat zich makkelijk door het ziekenhuis heen beweegt, daar profiteren we van. En verder is het gewoon stug volhouden en enthousiasme blijven uitstralen!”

Zelf aan de slag met projecten in het kader van antibiotic stewardship?