SYNERGY: zelfeducatie van patiënten bij vasovagale syncope

Probleemstelling

Ongeveer 40 procent van de bevolking is wel eens flauwgevallen en voor 12% van alle mensen in de bevolking is dit probleem dat zich 5 keer of vaker in leven voordoet. Flauwvallen gaat gepaard met hoge zorgkosten. In de Verenigde Staten gaat het om 1.2 biljoen dollar per jaar. Veel van die kosten zijn onnodig. Dit komt omdat de meeste specialisten zich richten op uitsluiten van gevaarlijke aandoeningen en niet op het aantonen van onschuldige oorzaken. 

In de huidige situatie is er geen enkel specialisme dat de volledige diagnostiek en behandeling van vasovagale syncope op zich neemt. Wel krijgen verschillende specialismen ermee te maken. Bijvoorbeeld bij de neuroloog omdat het lijkt op epilepsie en bij de cardioloog omdat het lijkt op een ritmestoornis. Omdat de prevalentie van flauwvallen zo hoog is krijgt bijna elke arts, ongeacht de discipline, regelmatig mee te maken. Toch krijgt syncope weinig aandacht in de opleiding.
We hebben al twee initiatieven ontplooid om dit probleem te ondervangen. Met hulp van de Stichting Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS) en steun van de wetenschappelijke verenigingen voor Neurologie, Cardiologie, Interne Geneeskunde en Geriatrie hebben wij onderwijsmateriaal voor medisch specialisten ontwikkeld over reflexsyncope. Met steun van ZonMW zijn we bezig met een doelmatigheidsonderzoek (het SYNERGY-onderzoek) waarmee we de Eerste Hulpzorg voor syncope in 5 ziekenhuizen in Nederland,  waaronder het LUMC, stroomlijnen zodat er minder aanvullend onderzoek verricht wordt. Deze aanvraag richt zich op het bevorderen van de zelfeducatie. Wij geloven dat we de syncope zorg nog doelmatiger kunnen maken als ook de patiënt een regiefunctie krijgt.

Doelstelling

Ongeveer 40% van de bevolking is wel eens flauwgevallen; voor 12% van de Nederlandse bevolking is het iets dat zich 5 of meer keer in het leven voordoet. Vasovagale syncope heeft een flink effect op de kwaliteit van leven. Sommige patiënten lopen ernstige trauma’s op bij de val als gevolg van syncope. Vasovagale syncope krijgt in de basisopleiding geneeskunde en ook in de opleidingen tot medisch specialist weinig aandacht. Dit maakt dat deze diagnose vaak gemist wordt en de specialisten zich vaak richten op uitsluiten van gevaarlijke ziekten. Flauwvallen maakt patiënten ook onzeker wat ook maakt dat de zorgconsumptie toeneemt. Naar schatting kan er jaarlijks in Nederland 4 miljoen euro bespaard worden door het elimineren van onnodige diagnostiek. De behandeling van reflexsyncope berust op leefstijladviezen en bloeddruk verhogende manoeuvres. Dit wordt vaak niet aan de patiënt uitgelegd omdat de diagnose niet gesteld wordt. Of soms wel maar dan vluchtig omdat de tijd ontbreekt (zoals op een bezoek aan de eerste hulp) en de patiënt een folder mee krijgt. Het is onze ervaring dat het dan wel gelezen maar niet geloofd en niet toegepast wordt. Het uitleggen dat je met simpele spieroefeningen deze aanvallen kunnen voorkomen vergt toch wel meer tijd. De oefeningen kunnen het best uitgelegd worden door ze aan iemand te laten zien. Dit kan bij een kantelproef maar dit onderzoek is weer niet bij iedereen nodig.
In dit project willen wij zelfeducatie materiaal ontwikkelen voor patiënten met vasovagale syncope. Het gaat om video opnames met uitleg en een illustratie van de effecten van de spieroefeningen op de bloeddruk.
Als patiënten handvatten krijgen om een syncope te voorkomen kan het aantal doktersbezoeken als gevolg hiervan dalen met een hoger kwaliteit van leven van de patiënt en minder zorgkosten tot gevolg. Met dit project willen we de patiënten beschermen tegen onnodige onderzoeken en meer regie over hun klachten geven en haakt daarmee aan bij het de OOR Leiden thema “verstandig kiezen/ choosing wisely”, en ook op de thema’s “kostenbewustzijn en efficiënt organiseren” en “risicomanagement en ethiek”.

Plan van aanpak

Het project levert twee video’s die elk 10 minuten duren. De eerste video nummer legt uit wat vasovagale syncope is en hoe het ontstaat. De symptomen van dreigend flauwvallen worden toegelicht en ook in welke situatie patiënten extra alert moeten zijn. In de tweede video doet een acteur voor welke oefeningen er gedaan kunnen worden om het flauwvallen te voorkomen. De spieren die aangespand moeten worden weergegeven in de video. Vervolgens wordt er de tijd genomen om samen met de patiënt deze oefeningen te doorlopen. Om te zorgen dat de video’s zo goed mogelijk overkomen zullen we de scripts eerst toetsen bij de Stichting Lezen en Schrijven. De video’s zullen op de website van de Werkgroep voor Syncope en Autonome Aandoeningen (WSAA) gepubliceerd worden. Alle deelnemende ziekenhuizen aan het SYNERGY onderzoek zullen de video’s aanbieden aan de patiënten met vasovagale syncope. De video’s zullen ook aanbevolen worden aan de leden van de WSAA en aangeboden worden aan de de specialistenverenigingen die eerder deelname aan het SKMS project (neurologie, cardiologie, interne geneeskunde, geriatrie).

Werkplan:

• Schrijven van tekst voor de video
• Draaiboek maken met de beelden voor de video
• Draaiboek laten beoordelen door een expert panel en door Stichting Lezen en Schrijven.
• Starten opnames
• Bewerken beelden
• Opleveren en publiceren van de video’s

Behaalde resultaten

Helaas hebben tot nu toe geen financiële middelen voor het maken van deze video’s. Maar we verwachten met dit project dat de syncope zorg doelmatiger wordt door betere voorlichting voor de patiënt, minder onzekerheid en daarmee minder zorgconsumptie.

Evaluatie / borging

We willen graag ook een e-learning module bij de video’s maken, zodat patiënt directe terugkoppeling krijgt over hetgeen wat hij/zij heeft geleerd. Patiënten krijgen tevens na drie maanden een vragenlijst toegestuurd met daarin vragen over hun syncope klachten, wat ze hebben geleerd van de video’s en of meer grip te hebben over de klachten.